Kuş Gözlemciliği Turizmi ve Kuşlar Hakkında Bilgi

Turizm sektörünün ekoturizm boyutunda gelişme kaydetmesi ve turizmin çeşitlendirilmesi için ortaya çıkan alternatif turizm çeşitlerinden bir tanesi de hiç kuşkusuz ki kuş gözlemciliği turizmidir. İçerisinde barındırdığı değerler, tüketilmeyen bir boyutta olması ve ekonomik getirisinin yüksek olarak seyretmesi, turizm ve ekoturizm boyutunda kuş gözlemciliği turizminin değerini katbekat artırmıştır. Bu kapsamda bizler de kuş gözlemciliği turizminden (ornitoturizm) ve kuşlar hakkında çeşitli bilgilerden sizlere bu içeriğimizde bahsedeceğiz.

Kuş Gözlemciliği (Ornitoturizm) Nedir?

Yabani kuşların doğal yaşam alanlarında gözlemlenmesi, fotoğraflarının çekilmesi ve tanımlanması, kuş gözlemciliği olarak bilinmektedir. Kuş gözlemciliği (ornitoturizm) nedir? sorusuna verilebilecek en kısa cevap bu şekildedir. Doğaya dayalı bir turizm çeşidi olmakla beraber ekoturizm faaliyetleri arasında da yer alan kuş gözlemciliği, maddi getirisi yüksek bir turizm çeşidi olmanın yanında, eğitim düzeyi yüksek turistlerin ilgisini çekmektedir. Dünyanın hemen her yerinde popüler olan ve bu kapsamda “İç Turizm” ile “Dış Turizm” faaliyetlerinin önemli bir kısmını oluşturan bu turizm çeşidi, ilerleyen zamanlarda alternatif turizm çeşitlerindeki yerini daha da önemli bir hale getirecek. “Alternatif Turizm Nedir?” isimli içeriğimizi de inceleyebilirsiniz. Peki, bu turizm çeşidi ile ilgili olarak bilinmesi gerekenler nelerdir?

• Doğaya dayalı turizm çeşitleri genel anlamda tüketilen ve tüketilmeyen olarak iki grup içerisinde ele alınmaktadır. Olta balıkçılığı ve avcılık tüketilen grubunda yer alırken, kuş gözlemciliği tüketilmeyen grubunda sınıflandırılmaktadır. “Av Turizmi Nedir?” isimli içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.
• Çeşitli ekipmanlar ile gerçekleştirilen ve özel ilgi turizmi olarak da bilinen bir turizm çeşididir. “Özel İlgi Turizmi Nedir?” isimli içeriğimizi de inceleyebilirsiniz. Bu nedenle özel ekipmanlarının bulunması ve dahası, ekonomik getirisini de ülke içerisinde önemli seviyeye ulaştırmaktadır.
• Dürbün, Teleskop, Özel Kıyafetler, eKuşBank (gözlemlerin kaydedilebileceği bir platform), Destinasyonun Tanıtım Kitabı, Özel Çanta, Fotoğraf Makinesi ve daha özel pek çok ekipman, kuş gözlemciliği kapsamında ön plana çıkmaktadır. Kuş gözlemciliği ekipmanları bu şekildedir.

Yukarıda da görüldüğü üzere, yabani kuşların doğal yaşam alanlarında gözlemlenmesi, fotoğraflarının çekilmesi ve bunun gibi çeşitli aktiviteler, kuş gözlemciliği kapsamında yer almaktadır. Peki, kuş gözlemciliği turizmi nedir?

Kuş Gözlemciliği Turizmi Nedir?

Kuş cenneti olarak tabir edilen ve gözlemlerin gerçekleştirilebileceği destinasyonlarda, yabani kuşların gözlemlenmesi, fotoğraflarının çekilmesi ve tanımlama yapılmasının akabinde, turistik mal ve hizmetlerden yararlanılması, kuş gözlemciliği turizmi olarak adlandırılmaktadır. Kuş gözlemciliği turizmi nedir? sorusuna bu kapsamda cevap verilebilir. Peki, bu turizm çeşidi ile ilgili olarak bilinmesi gerekenler nelerdir?

• Gelir seviyesi ve eğitim durumu en yüksek olan ekoturist grubu, kuş gözlemciliği turistleri olarak bilinmektedir. “Ekoturizm Nedir?” isimli içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.
• Kuş gözlemciliğine yönelik faaliyetlere katılan turistlerin, kişi başına bıraktıkları döviz ortalaması, diğer turizm çeşitlerine göre oldukça yüksektir ve dünyada yükselen trendini de korumaktadır.
• Doğaya zarar verilmeden, tüketme işlemi yerine, gözlemlemeye dayalı olan bir turizm çeşididir.
• Özellikle 1970’li yıllardan itibaren dünyada hız kazanmış ve bu turizm çeşidine mensup turistlerin sayısında ciddi artışlar yaşanmıştır.
• Çıplak gözle gözlem yapılabilirken, bununla beraber kara teleskopları ve dürbün ile de gözlem yapılabilmektedir. Bunun akabinde kuş sesleri dinlenerek de gözlem yapılabilir.
• Hareket etmeden, sessiz bir şekilde kuşların seyredilmesini içerdiğinden dolayı, gözlem sporu olarak da adlandırılan bir turizm çeşididir.

Yukarıda da görüldüğü üzere, kuş gözlemciliğinin ekonomiye ve doğaya katkısının oldukça yüksek olduğundan bahsedilebilir. Peki, bu turizm çeşidinin önemi nedir?

Kuş Gözlemciliğinin Önemi

Kuş gözlemciliğinin ekonomiye ve doğaya olan katkısı, diğer ekoturizm çeşitlerine nazaran oldukça yüksektir. Çünkü ÖKA olarak adlandırılan Önemli Kuş Alanları, bu turizm faaliyetinin tam kapasiteli bir şekilde gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Özellikle Türkiye’de pek çok ÖKA bulunmakla beraber, dünyada da hemen hemen her bölgede ÖKA’ların bulunduğu söylenebilir. Bu kapsamda; ülke ekonomisine olan direkt döviz girişi katkısı ve aynı zamanda doğanın korunarak turizm faaliyetinin gerçekleştirilmesi, kuş gözlemciliği turizminin en önemli özellikleri arasındadır. Peki, kuş gözlemciliğinin olumlu etkileri nelerdir?

• Yabani kuş türlerinin korunması için belirli bir miktar gelir elde edilmesi,
• Ornitoloji (kuş bilimi) bilimine yüksek katkı sağlaması,
• Çevre tüketiminin gerçekleştirilmemesi,
• Turizm hareketliliğinin diğer bölgelere yayılmaması,
• Henüz korunamayan alanların da korunma fırsatının oluşması,
• Yerel rehberlerinin eğitilmesi, teşvik ve istihdam edilmesi,
• Ender rastlanan kuş türlerinin bölgesel anlamda hareketliliklerinin kontrol edilmesi ve daha fazlası, kuş gözlemciliği turizminin en önemli değerleri arasında yer almaktadır.

Yukarıdaki olumlu etkilerin ışığında, bazı olumsuz etkilerden de söz edilebilir. Şimdi sizlere bu olumsuz etkilerden bahsedelim:

• Nesli tehlike altında olan kuş türlerinin rahatlarının bozulması,
• Bu turizm çeşidinden elde edilen gelirin yerel anlamda dağılımının eşit olmaması,
• Yaban hayatı ile ilgili ticari faaliyet yapanlarının dikkatlerinin özel kuş türlerine kayması,
• Kuluçka ve üreme dönemlerinde kuşların rahatsız edilmesi ve bunun gibi birkaç olumsuz etkiden daha söz edilebilir.

Her ne kadar önemli bir turizm çeşidi olsa da, bazı olumsuz özelliklerinin olduğu açıktır. Peki, kuş gözlemciliğinin dünyadaki gelişimi nasıldır?

Dünyada Kuş Gözlemciliği Turizmi

Kuş gözlemciliğine yönelik yapılan araştırmalar, dünyada hızla değer kazanan bir turizm çeşidi olduğunu açık bir şekilde göstermektedir. Bu nedenle pek çok ülke, gelir düzeyi ve eğitim durumu yüksek olan turistleri ilgilendirdiği için, kuş gözlemciliğine yönelik verdiği destek de artmaktadır. Aynı zamanda çok hassas turistler olmaları sebebi ile kuş gözlemciliği turistleri genel anlamda “ideal ekoturistler” olarak da adlandırılmaktadır. Peki, dünyadaki en önemli kuş gözlemciliği destinasyonları hangileridir?

• Amerika Birleşik Devletleri
• İngiltere
• Kosta Rika
• Türkiye

Dünyada en önemli kuş gözlemciliği destinasyonları yukarıdaki gibidir. Bununla beraber yine pek çok destinasyonun bu turizm çeşidi kapsamında yatırımlar yaptığı da bilinmektedir. Peki, Türkiye’de kuş gözlemciliği turizmi hakkında neler bilinmelidir?

Türkiye’de Kuş Gözlemciliği Turizmi Nerelerde Yapılır?

Türkiye, kuş gözlemciliği turizmi için bir cennet konumundadır. Tüm bölgelerinde kuş cennetlerine ve Önemli Kuş Alanları’na sahip olan Türkiye, bu kapsamda da kuş gözlemciliği turistlerinin ilgisini bir hayli çekmektedir. Peki, Türkiye’de en önemli kuş alanları hangileridir? Şimdi sizlere bunlardan bahsedelim.

• Kızılırmak Deltası
• Marmara Havzası
• Meriç Havzası
• Gediz Havzası
• Sakarya Havzası
• Batı ve Doğu Karadeniz Havzası
• Yeşilırmak Havzası
• Manyas Kuş Cenneti
• Konya Kapalı Havzası
• Dicle Havzası
• Antalya Havzası
• Burdur Kapalı Havzası
• Büyük Menderes Deltası
• Birecik Bozkırları
• Tuz, Kula, Eber, Sultansazlığı Gölleri
• Yumurtalık Gölü
• İğneada Ormanları

Yukarıda karışık olarak sınıflandırılmış Önemli Kuş Alanları, Türkiye’de en popüler alanlar arasında gösterilmektedir. Bununla beraber Önemli Kuş Alanlarının bölgelere göre ayrımı da aşağıdaki gibidir:

• Doğu Anadolu Bölgesi – 45
• İç Anadolu Bölgesi – 34
• Akdeniz Bölgesi – 28
• Ege Bölgesi – 23
• Karadeniz Bölgesi – 19
• Marmara Bölgesi – 19
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi – 16

ÖKA olarak bilinen Önemli Kuş Alanlarının bölgelere göre dağılımı yukarıdaki gibidir. Peki, Türkiye’de gözlemlenmesi mümkün olan kuş türleri hangileridir? Bunlar hakkında bilinmesi gerekenler nelerdir?

Türkiye’de Gözlemlenebilecek Kuş Türleri Hakkında

2019 yılında Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün verilerine göz atıldığı zaman, toplam gözlenebilecek kuş türü sayısı 485 olarak tespit edilmiştir. Bununla beraber Türkiye’deki gözlemlenebilecek kuşlar ile ilgili rapora ulaşmak isterseniz, Doğal Hayatı Koruma Vakfı internet sitesini ziyaret edebilirsiniz. Raporda yer alan Türkiye’de Üreyen Kuş Atlası, kuş gözlemciliği ile ilgili önemli bilgiler sunmaktadır.

Türkiye’de Önemli Doğa Alanı (ÖDA) olarak belirlenmiş 305 yer bulunmaktadır. Bu yerler, kuşların gözlemlenmesi ve tanımlanması açısından oldukça büyük önem taşımaktadır. Aynı zamanda Türkiye’de 184 farklı Önemli Kuş Alanı (ÖKA) tespit edilmiştir. ÖKA’ların bölgeler arasındaki dağılımından da yukarıda bahsedilmiştir.

Kuş Gözlemi ile İlgili Bilinmesi Gerekenler

Dünyada ve Türkiye’de kuş gözlemi yapılabilecek binlerce alan bulunmakta ve bu alanların her biri, en etkili şekilde korunmaktadır. Turistlerin turistik faaliyetleri yerine getirmesinin akabinde, kuşların yaşamlarına müdahale edilmemesi de oldukça önemlidir. Çünkü ekoturizm açısından bu durumun kontrol altına tutulması zorunludur. Bununla beraber kuş gözlemi ile ilgili olarak bilinmesi gerekenler aşağıdaki gibidir:

• Türkiye’de yaklaşık olarak 1000 civarında kuş gözlemcisi olduğu bilinmektedir. Bununla beraber kuş gözlemi yapılması için gözlemcilerin iletişimde olmalarını sağlayan mail toplulukları, internet siteleri vb. ortamlar bulunmaktadır.
• Denizler, göller, ırmaklar, nehirler, ormanlar, parklar ve daha pek çok alan, kuş gözlemi için uygundur.
• Her mevsimde kuş gözlemi yapmak mümkündür.
• Kuş gözlemi için belirli bir zamana gerek duyulmaz. Kuşların gün içerisindeki aktifliklerine göre onları gözlemleyebilirsiniz.
• Çıplak göz ile beraber; dürbün, kara teleskobu ve rehber kitap ile beraber pek çok ekipman, kuş gözlemi yapmak için gereklidir.
• Kuş gözlemi sürecinde turistik hizmetlerden yararlanabilecek pek çok alan da bulunmaktadır. Bu nedenle kuş gözlemciliği dikkat çekici bir turizm faaliyeti olarak bilinmektedir.

Yukarıda da net bir şekilde bahsedildiği üzere, kuş gözlemi süreci geniş ve oldukça değerlidir. Bu nedenle kuş gözlemi yapacak kişinin alan ve gözlem ile ilgili çeşitli bilgilere sahip olması zorunludur. Peki, kuşlar hakkında bilinmesi gerekenler nelerdir?

Kuşlar Hakkında Bilgi

Kuş gözlemciliğinde, gözlenen ve tanımlanan yabani kuşlar, habitatlarındaki yaşamsal faaliyetleri ile ilgi odağı olmaktadır. Dünyada binlerce farklı türü olan yabani kuşların, Türkiye’de de yüzlerce türü dikkat çeker. Bu nedenle kuş gözlemcisi sayısında da her yıl ciddi oranlarda artış gözlemlenmektedir. Peki, bu tür yabanı kuşlardan en dikkat çekenleri hangileridir?

• Boz Kaz
• Sessiz Kuğu
• Suna
• Angıt
• Boz Ördek
• Yeşilbaş
• Kaşıkgaga
• Kılkuyruk
• Çıkrıkçın
• Çamurcun
• Yaz Ördeği
• Macar Ördeği
• Elmabaş Patka
• Kadife Ördek
• Dikkuyruk
• Dağ Horozu
• Urkeklik
• Kınalı Keklik
• Bıldırcın
• Küçük Batağan
• Bahri
• Leylek
• Kelaynak
• Sığır Balıkçılı
• Tepeli Karabatak
• Sakallı Akbaba
• Yılan Kartalı
• Atmaca
• Çakır
• Çayır Delicesi
• Kızıl Şahin
• Sukılavuzu
• Bataklık Suvelyesi
• Satavuğu

Yukarıda adı geçen kuş türleri, kuş gözlemciliğine odaklı olarak ön plana çıkan yabani kuşlardan bazılarıdır. Kuşların tam listesine, Kuş Atlası üzerinden ulaşabilirsiniz.

Kuş Gözlemciliği Turizmi İstatistikleri

Kuş gözlemciliğiyle ilgili öne çıkan bazı istatistikler, bu turizm çeşidinin değerinin her geçen gün nasıl arttığını göstermektedir. Bu istatistiklerden bazıları ise aşağıdaki gibidir:

• Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleştirilen bir araştırmaya göre, bir kuş gözlemcisinin elde ettiği yıllık gelir, ortalama olarak 50.000 Dolar üzerindedir.
• Amerika Birleşik Devletleri’nde 5 büyük kuş gözlem alanının ekonomiye etkisi 2.4 Milyon Dolar ile 40 Milyon Dolar arasında değişiklik göstermektedir.
• 1982’den 2009’a kadar İngiltere’de yapılan araştırma, kuş gözlemciliğinin ne kadar büyüdüğünü anlatmaktadır. Bu oran %287’dir.
• Türkiye sınırları içerisinde yer alan Manyas Kuş Cenneti, 2008 yılında 103 Milyon Dolarlık gelirin elde edilmesini sağlamıştır.

İstatistikler çok kısıtlı olmasına karşın, kuş gözlemciliği turizminin ne kadar gelişme gösterdiğini kanıtlamaktadır.

İçeriğimiz hazırlanırken; Cansu ÇORBA, “Alternatif Bir Ekoturizm Faaliyeti Olarak Kuş Gözlem Turizmi Açısından Muğla İli İncelemesi”, 2019, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi ve A. Celil ÇAKICI, Serhat HARMAN, “Kuş Gözlemciliğinin Önemi: Türkiye’de Kuş Gözlemcilerinin Profili”, 2006, Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, C. 17, S. 2, s. 161-168 kaynaklarından yararlanılmıştır.

Sizler için hazırladığımız “Kuş Gözlemciliği Turizmi ve Kuşlar Hakkında Bilgi” isimli içeriğimizi burada sonlandırıyoruz. Umarız sizler için fayda sağlayan bir içerik oluşturabilmişizdir. Sizler de yorumlarınız ile içeriğimize katkı sağlayabilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular