Mağara Turizmi Nedir? Türkiye’deki Mağaralar

Deniz – Kum – Güneş faktörünün son yıllarda tercih odağından uzaklaşması ve yerine alternatif turizm türlerinin geçmesi, farklı turizm türlerinin de bu kapsamda ön plana çıkmasına sebep olmuştur. Bu turizm çeşitlerinden bir tanesi de mağara turizmidir. Peki, mağara turizmi nedir? Türkiye’de turizme açık olan mağaralar hangileridir? Şimdi sizlere tüm bu konulardan detayları ile birlikte bahsedeceğiz.

Mağara Nedir?

Karstik (aşınmaya karşı dirençsiz, kolay erime özelliği olan) alanlarda yer alan kayalarda meydana gelen çatlakların arasından sızan suların, yeraltında belirli aşındırmaları meydana getirmesi ve bunun akabinde de bir insanın geçişi mümkün olacak şekilde boşlukların oluşmasına mağara adı verilmektedir. Mağara nedir? sorusuna en kısa bu şekilde cevap verilebilir Aynı zamanda bu boşlukların oluşmasına yeraltı akarsuları sebep olur. Erimeye müsait alanlar oldukları için de, mağaralar meydana gelir. Peki, mağara turizmi nedir?

Mağara Turizmi Nedir?

Yeraltı suları ile oluşan boşlukların, turistik seyahat maksadı ile sağlık ve merak açısından ziyaret edilmesi, bu bölgelerde yer alan turistik faaliyetlerden yararlanılması, mağara turizmi olarak adlandırılmaktadır. Mağara turizmi nedir? sorusuna verilebilecek en kısa cevap bu şekildedir. Peki, mağara turizmi ile ilgili olarak bilinmesi gerekenler nelerdir?

• Dünya göz önünde bulundurulursa, Türkiye karstik oluşum açısından oldukça müsait olan ülkeler arasında yer almaktadır.
• Türkiye’de mağaralar açısından düşünülecek olursa, en çok karstik oluşuma Orta ve Batı Toroslarda rastlanmaktadır. Bu kapsamda en çok dikkat çeken iller; Isparta, Antalya, Burdur, Konya, Adana, Mersin, Muğla ve Karaman olarak bilinmektedir.
• Türkiye’de mağara üzerine yapılan araştırmaların en önemli başlangıcı, Mağara Araştırma Derneği’nin kurulması ile gerçekleştirilmiştir. Bundan sonraki yıllarda Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü ile Karst ve Mağara Araştırmaları Birimi faaliyete geçirilmiştir.
• Doğal güzellikleri ile turistlerin hayran kaldığı ülkemizde 40.000 civarı mağara oluşumunun olduğu bilinmekte ve bunun yanında ileriki yıllarda yapılan araştırmalar ile yeni mağaraların da ortaya çıkarılacağı düşünülmektedir.
• Türkiye’deki mağaraların bir bölümü, tarihin en önemli dönemlerinde sığınak olarak kullanılmıştır. Bu nedenle tarihi açıdan da önemleri oldukça fazladır. Aynı zamanda doğal olmanın yanında, yapay olarak kayaların oyulması ile oluşturulan mağaralar da bulunmaktadır. Buna en önemli örnek, Ankara Güdül’de yer alan ve Hristiyanlığın yayılma dönemine ait izler taşıyan mağaralardır. İçerisinde bulunduğumuz 2020 yılında bu ve bunun gibi pek özelliği içerisinde barındırması sebebi ile Güdül, Sakin Şehir (Cittaslow) olarak seçilmişti. “Cittaslow Nedir?” isimli içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.

Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde bulunan doğal güzelliklerden bir tanesi de kuşkusuz ki mağaralar. Bizler de mağaralardan ve mağara turizminden sizlere genel anlamda bahsetmeye çalıştık. Peki, Türkiye’de turizme açık mağaralar hangileridir? Mağara turizmi nerelerde yapılır?

Türkiye’de Turizme Açık Doğal Mağaralar

Türkiye’de, özelliklerini kaybetmemesi ve sürdürülebilir bir şekilde turistlerin ziyaret edebilmelerini sağlamak maksadı ile her mağara turizme açık değil. “Sürdürülebilir Turizm Nedir?” isimli içeriğimizi de inceleyebilirsiniz. Her geçen yılda yeni düzenlemeleri içerisinde barındıran mağaralar turizme açılmakta ve bu şekilde mağara turizmi için gerekli olan ortam da oluşturulmaktadır. Peki, Türkiye’de turizme açılan doğal mağaralar hangileridir? Alfabetik sıralamaya göre sınıflandırılan mağaraların özellikleri ise yanlarında belirtilmiştir.

• Ağrı – Buzluk Mağarası (Görsel)
• Antalya – Damlataş Mağarası (Görsel ve Sağlık)
• Antalya – Dim Mağarası (Görsel)
• Antalya – Karain Mağarası (Kültürel)
• Antalya – Yalandünya Mağarası (Görsel)
• Antalya – Zeytintaşı Mağarası (Görsel)
• Bartın – Gürcüoluk Mağarası (Görsel)
• Burdur – İnsuyu Mağarası (Görsel)
• Bursa – Oylat Mağarası (Görsel)
• Denizli – Kaklık Mağarası (Görsel)
• Denizli – Keloğlan Mağarası (Görsel)
• Gümüşhane – Karaca Mağarası (Görsel)
• Isparta – Zindan Mağarası (Görsel ve Kültürel)
• Mersin – Cennet Obruğu (Görsel ve İnanç)
• Mersin – Dilek Mağarası (Görsel)
• Mersin – Eshab-ı Kehf Mağarası (İnanç)
• Mersin – Köşekbükü Mağarası (Görsel)
• İstanbul – Yarım Burgaz Mağarası (Kültürel)
• Kahramanmaraş – Eshab-ı Kehf Mağarası (İnanç)
• Karabük – Mencilis Mağarası (Görsel)
• Edirne – Dupnisa Mağarası (Görsel)
• Konya – Tınaztepe Mağarası (Görsel)
• Muğla – Fosforlu Mağarası (Görsel)
• Muğla – Yerküre Mağarası (Görsel)
• Sinop – İnaltı Mağarası (Görsel)
• Tokat – Ballıca Mağarası (Görsel)
• Trabzon – Çalköy Mağarası (Görsel)
• Zonguldak – Gökgöl Mağarası (Görsel)

Yukarıda yer alan mağaralar, turizme açık olan mağaralardır. Bu mağaralara gelerek ziyaret eden ve aynı zamanda turistik mal ve hizmetlerden yararlanan turistler, mağara turizmi hareketini yerine getirmiş olmaktadırlar. Akabinde yukarıda mağaraların yalnızca görsel ve kültürel değil, sağlık ve inanç açısından da ziyaret edildiklerini görebiliyoruz. Bunlar aynı zamanda sağlık ve inanç turizmi kategorisine dahil olmaktadırlar. “Sağlık Turizmi Nedir? ve İnanç Turizmi Nedir?” isimli içeriklerimizi de inceleyebilirsiniz.

Türkiye’de Turizme Açılmış Yapay Mağaralar

Türkiye’de doğal mağaralar kadar, yapay mağaralar da bulunmaktadır. Pek çoğu tarihte korunmak ya da barınmak için kullanılsa da, aynı zamanda dinlerin yayılması için de tercih edilmişlerdir. Çok büyük tarihi ve kültürel öneme sahip olan bu mağaralar ya da yeraltı şehirleri, günümüzde milyonlarca turisti ağırlamaya devam etmektedir. Peki, Türkiye’de turizme açılmış yapay mağaralar hangileridir?

• Saratlı Yeraltı Şehri (Aksaray) – Kültür-İnanç (Ören Yeri)
• Çukurören Yeraltı Şehri (Aksaray) – Kültür-İnanç
• Emirgazi Yeraltı Şehri (Aksaray) Kültür-İnanç
• Kuluk Ali Yeraltı Şehri (Aksaray) – Kültür-İnanç
• Gözyaşı Yeraltı Şehri (Aksaray) – Kültür-İnanç
• Güzelyurt Yeraltı Şehri (Aksaray) – Kültür-İnanç
• Ozancık Yeraltı Şehri (Aksaray) – Kültür-İnanç
• Aydıntepe Yeraltı Şehri (Bayburt) – Kültür
• Tuz Mağarası (Çankırı) – Görsel-Sağlık
• Yedi Uyurlar Mağarası (İzmir) – İnanç
• Ağımas Yeraltı Şehri (Kayseri) – Kültür-İnanç
• Dulkadirli Yeraltı Şehri (Kırşehir) – Kültür-İnanç
• Kepez Yeraltı Şehri (Kırşehir) – Kültür-İnanç
• Mucur Yeraltı Şehri (Kırşehir) – Kültür-İnanç (Ören Yeri)
• Tatlarin Yeraltı Şehri (Nevşehir) – Kültür-İnanç (Ören Yeri)
• Özkonak Yeraltı Şehri (Nevşehir) – Kültür-İnanç (Ören Yeri)
• Derinkuyu Yeraltı Şehri (Nevşehir) – Kültür-İnanç (Ören yeri)
• Özlüce Yeraltı Şehri (Nevşehir) – Kültür-İnanç
• Gümüşkent (Nevşehir) – Kültür-İnanç
• Sivasa Gökçetoprak Yeraltı Şehri (Nevşehir) – Kültür – İnanç
• Kaymaklı Yeraltı Şehri (Nevşehir) – Kültür-İnanç (Ören Yeri)
• Mazı Yeraltı Şehri (Nevşehir) – Kültür-İnanç (Ören Yeri)
• Gümüşler Manastırı (Niğde) – Kültür-İnanç (Ören Yeri)
• Kalaktepe Yeraltı Şehri (Niğde) – Kültür-İnanç
• Cehennemağzı Mağarası (Zonguldak) Görsel-İnanç (Ören Yeri)
• Hasankeyf (Batman) – Kültür (Ören Yeri)
• ST. Pierre Kilisesi (Hatay) – İnanç (Ören Yeri)
• Sümela Manastırı(Trabzon) – Kültürel – İnanç (Ören Yeri)

Mağara, il ve özelliği ile ilgili yukarıdaki sıralamaya bakıldığında, yine inanç, kültürel, görsel ve sağlık açısından mağaralar bulunmaktadır. Bu mağaralara her geçen yıl yenileri de eklenmektedir. Çünkü günümüzde tespit edilmiş, ancak turizme kazandırılmamış mağaralar bulunuyor. Bunlara ek olarak, henüz tespit edilmemiş binlerce mağaranın olduğu da düşünülüyor. Peki, mağaralar hangi kriterler karşılanırsa turizme kazandırılabilir?

Mağaraların Turizme Kazandırılması İçin Sahip Olması Gereken Özellikleri Nelerdir?

Her mağara turizme kazandırılamaz. Bunun için bazı kriterlerin karşılanması gerekir. Eğer bu kriterler karşılanırsa, o zaman mağaralar turizme kazandırılabilir. Peki, bu kriterler hangileridir?

• Kendine has bir jeolojik çekiciliğinin bulunuyor olması,
• Mağaraya olan ulaşımın kolay bir şekilde sağlanabilmesi ve olanakların fazla olması,
• Mağaraya gelen ziyaretçilerin yararlanacakları hizmetler (tuvalet, otopark ve kafeterya gibi) için yeterli olan alanın ayrılmış olması,
• Mağaraların turizm açısından değerli olan turizm destinasyonlarına yakın olması,
• Yapay mağaraların kültürel anlamda değer taşıması ve arkeolojik çalışmaların yapılmış olması, mağaraların turizme kazandırılması için gerekli olan kriterlerdir.

Yukarıdaki kriterlere sahip olan mağaralar, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından turizme kazandırılmaktadırlar. Peki, son yıllarda turizme kazandırılan mağaraların ziyaretçi sayıları ve gelirleri ne kadardır?

Mağara Turizmi İstatistikleri

Mağara turizminin daha rahat bir şekilde anlaşılabilmesi için yukarıda pek çok değerden bahsetmeye çalıştık. Bunun yanında alternatif bir turizm çeşidi olan mağara turizminin istatistiklerinin de yorumlanması gerekir. “Alternatif Turizm Nedir?” isimli içeriğimizi de inceleyebilirsiniz. Bizler de bu kapsamda sizlere gerekli istatistikleri aşağıda sınıflandırdık:

İçeriğimizi hazırlarken kaynak olarak; Serhat YOZCU, “Mağaraların Rekreasyonel Kullanımı ve Mağaracılık Motivasyonları: Ayvaini Mağarası Örneği”, (İstanbul) isimli Doktora Tezi alınmıştır.

Sizler için hazırladığımız “Mağara Turizmi Nedir? Türkiye’deki Mağaralar” isimli içeriğimizi burada sonlandırıyoruz. Umarız sizler için faydalı bir içerik oluşturabilmişizdir. Sizler de içeriğimize katkı sağlamak isterseniz, bunun için düşüncelerinizi yorum kısmından iletebilirsiniz.

Yazar: Erdem KELEŞ