Mitolojide Çikolata Efsaneleri ve Dünyadaki Çikolata Müzeleri

Çikolatanın çok uzun yıllar öncesine ulaşan bir tarihi bulunmaktadır. Bu sebeple tarih süreci içerisinde birçok efsaneye konu olmuştur (Mat, 2015). Çikolatanın tarihsel sürecinde önemli rol oynayan uygarlıklardan birisi Azteklerdir. Aztekler, Mezoamerika’da yani bugünkü ismi ile Meksika’da 14. ve 16. yüzyıllar arasında yaşamış Orta Amerika uygarlığıdır. Sahip oldukları mitoloji ve kültürel miras ile günümüzde halen isimlerinden söz edilen çok önemli bir uygarlıktır (Karahancı, 2019). Bu kapsamda “Mitolojide Çikolata Efsaneleri ve Dünyadaki Çikolata Müzeleri” hakkında sizlere çeşitli bilgiler aktaracağım.

Çikolatanın temel maddesi olan kakao bitkisinin köklerine ulaşmak bir hayli zor olsa da (Terme, 2019) araştırmalar çikolatanın bu coğrafyadan yayıldığını belirtmektedir. Çikolata Aztekler, Mayalar, İnkalar, Meksika ve Orta Amerika yerlileri tarafından kutsanmış bir tür olarak görülmüştür. Bunun yanı sıra çikolata afrodizyak olarak kabul görmüştür. Bu sebeple sadece güç sahibi olan kişiler özel günlerde tüketmiştir (Bruinsma & Taren, 1999, Akdeniz, 2017; Verna, 2013 ve Akdeniz & Sırtlı, 2020). Kakao ağacından üretilen çikolata Aztek mitolojisine cennette yetişen “İyilik ve Kötülük Ağacı”nın yeryüzündeki temsilcisidir (Anonim, 2021).

Maya Mitolojisinde Çikolata Efsaneleri

Kakao, genellikle “Tanrıların Yemeği” olarak görülen Klasik Maya için neredeyse ilahi bir maddeydi. Bu sebepsiz değildi, çünkü kakaonun sadece tadı güzel değil, aynı zamanda sayısız tıbbi fayda sağlamasıydı. Birçok Maya efsanesi ve ritüeli, yaratılış mitinden ölüm ayinlerine kadar kakaonun varlığına dayanıyordu. Tüm mitler gibi, çikolatayla ilgili Maya mitlerinin de aslında bir temeli vardır. Maya mitolojisinin kutsal kitabı olan Quiché “tanrılar insanları son hallerinde yaratırken” kakao “vücutlarını oluşturacak yiyecekler” arasında olduğunu belirtmektedir (Anonim, 2021).

Çikolata içerdiği besin maddesi “serotonin” sebebi yenildiğinde insana mutluluk vermektedir. Bu nedenle çikolatanın aşkı sembolize ettiği söylenmektedir. Öyle ki mitolojide rüzgâr, bilgelik, doğurganlık ve yaratılış tanrısı olarak geçen Quetzalcoatl gökten inerek cenneti ve yeryüzünü birleştirmiştir. Yarı insan yarı tanrı, yarı yılan ve yarı kuş olan Quetzalcoatl, insanlığa bilimi ve sanatı öğretip erkek kardeşi olan tanrılardan çaldığı değerli kakao meyvesini insanlığa hediye etmiştir (Turhan, 2021).

Aztek Mitolojisinde Çikolata Efsaneleri

Aztek mitolojisine göre ise kakao ağacının cennetten geldiğine inanılmaktadır. Bir cennet meyvesi olarak görülen kakaodan elde edilen içeceğin içilmesi ile ilahi bir güç kazanılacağına inanılmıştır. Yine efsaneye göre, Xocolat adı verilen bir içecek içen veya bilgelik, doğurganlık veya güç alan kişi olacağı inancı oluşmuştur. Aztek İmparatorluğu’nun seçkinleri, bu efsaneye olan inancından dolayı “Siyah Altın” adını verdiği bir içecek içmiştir. Bu içecek 1519’da Avrupa’ya getirildiğinde, önce rahipler, kıdemli memurlar, askerler, önde gelen savaşçılar da dahil olmak üzere, yetişkin erkekler tarafından içildi ve daha sonra erkekler ile kadınlar tarafından çeşitli ritüellerde ve fedakarlıklarda kullanılmıştır (Stojakovic, 2020).

Çikolata, Verimlilik ve Bolluk Tanrıçası İşkakao (Ixcacao)

Maya mitolojisinde İşkakao; çikolata, verimlilik ve bolluk tanrıçası olarak yer almaktadır. Aynı zamanda İşkakao aşk ve zevkin tanrıçası olarak efsanelerde adından söz ettirmektedir. Efsaneye göre doğayı önemsemeyen insanoğlu dünyanın yok olup insan ırkının soyunun tükenmesine sebep olmuştur. Bolluk içerisinde yaşayan insanoğlu sefil ve verimsiz bir hayata geçiş yapmıştır. İşkakao insan ırkını bu durumdan kurtarmak için dünyaya beyaz çiçeklerle süslü bir hale getirip, huzur ve verimlilik sağlayan çikolatayı dünyaya geri getirmiştir (angelfire.com, 2021).

Dünyadaki Çikolata Müzeleri

Günümüzde çikolata pazarı sürekli gelişim göstermektedir. Özellikle Avrupa pazarı bu konuda önemli bir gelişme göstererek 2015 yılı itibariyle pazar payını 84 milyon dolara kadar yükseltmiştir. Dünyada çikolatanın farklı sunum ve teknikleri özellikle çikolata müzeleri temsil etmektedir (Munela, 2016). Çikolata müzeleri Almanya, Belçika, İtalya, ABD, Türkiye gibi birçok ülkede bulunmaktadır. Gelin dünyada öne çıkan bazı çikolata müzelerini birlikte inceleyelim. Vegan Çikolata isimli içeriğimizi de inceleyebilirsiniz.

Imhoff-Schokoladen Museum (Köln)

Almanya’nın Köln kentinde yer alan Imhoff-Schokoladen Museum çikolatanın 2600 yıllık geçmişine şahitlik ediyor. Çikolatanın tarihsel yolculuğunu en iyi şekilde anlatan müze 1993 yılından bugüne kadar Ren Nehri’nin kıyısında ziyaretçilerini ağırlamakta. Çikolatanın üretiminden başlayıp kakaonun hasat edilmesine kadar birçok süreci gözler önüne seren müze, yılda 600.000’den fazla ziyaretçiyi ağırlamakta. Müzede özellikle 3 metre uzunluğunda olan Çikolata Çeşmesi ziyaretçilerin ilgilisini en çok çeken ürünler arasında (Imhoff-Schokoladen Museum, 2021).

Belgian Chocolate Village Museum (Belçika)

Victoria çikolata ve bisküvi fabrikasındaki 900 m²‘lik miras merkezini kaplayan bu müze, çikolata temalı tarih, kültür ve etkinliklere ev sahipliği yapıyor. Belçika Çikolata Köyü, çikolatanın zamanlarını, kıtalarını ve tekniklerini Belçika mirasının bu önemli bölümünün hikayesini anlatır. 7 dilde lezzetli bir tur için tasarlanmış ve hem yetişkinlere hem de çocuklara uyarlanmıştır. Müze; tur güzergahı, çikolatanın üretim aşamalarını, kullanımlarını, tarihçesini, faydalarını, ekonomisini ve çeşitliliğini gösterir ve açıklar. Müze tüm ziyaretçilerin duyularına hitap etmektedir (Brusselsmuseums.be, 2021).

Pelit Çikolata Müzesi (Türkiye)

2004 yılında Pelit Şirketi tarafından kurulan Pelit Çikolata Müzesi, bizlere bir gastronomi şöleni sunuyor. Müzede çikolataya dair çok fazla seçenek bulunmakta. Ana salonda ziyaretçileri çikolatadan yapılmış bir ev karşılıyor. Müzenin İstanbul salonunda ise Sultanahmet Camii’nden, Galata Kulesine, Boğaz Köprüsü’nden İstanbul’u temsil eden çeşitli tarihi eserlerin çikolatadan yapışmış maketleri sergilenmekte. Müzede yer alan Türk Büyükleri Salonu’nu gezerken Atatürk büstünden Fatih Sultan Mehmet büstüne kadar birçok Türk büyüğünün büstlerini görürken tarihi bir yolculuğa çıkıyorsunuz. Sanatçılar salonunda ise Osman Hamdi Bey’in Kaplumbağa Terbiyecisi’ne kadar birçok esere ve sanatçıya çikolatalı bakış yakalayabiliyorsunuz (Pelitmüze, 2021).

Butler’s Chocolate Experience (İrlanda)

İrlanda’da yer alan çikolata fabrikasında uzman çikolata tur rehberleri ile baştan sona tadını çıkarabileceğiniz bol miktarda ücretsiz çikolata tadımı ile nihai çikolata keşif turuna çıkarken yolun her adımında Butler’s Chocolate Experience yanınızda! Turda, aşağıdakilerin tadını çıkarılabilirsiniz;

• Çikolata filmini izleyip çikolatanın kökeni ve Butlers Chocolates’ın tarihi hakkında her şeyi öğrenebilirsiniz,
• Her yaştan çocuklar için çikolata deneyimi yakalayabilirsiniz,
• Çikolata galerisinden gelen aromanın tadını çıkarıp ve Butlers Chocolates fabrikasının tamamının büyüleyici manzarasının keyfini çıkarabilirsiniz. Çikolatanın 1932’den beri çikolata sanatlarında nasıl ustalaştığını keşfedebilirsiniz,
• Bireysel çikolataların nasıl yapıldığına dair ilginç teknikleri öğrenebilirsiniz,
• Son olarak, rekabetçi çikolata ruhunuzu serbest bırakıp ve turun en önemli özelliği olan sıvı çikolata ve çikolata parçalarıyla kendi çikolata figürünüzü süsleyebilirsiniz (Butler’s Chocolate Experience).

Sizler için hazırladığım “Mitolojide Çikolata Efsaneleri ve Dünyadaki Çikolata Müzeleri” isimli içeriğimi burada sonlandırıyorum. Soru ve görüşlerinizi yorum kısmından ileterek ya da mail adresimden bana ulaşarak iletebilirsiniz.

Sıkça Sorulan Sorular

Yazar: Zihni BİLİR

Kaynakça

Akdeniz, D. (2017). Oyster symbolism in the art of painting. Journal of Social and Humanities Sciences Research. 4(3), 339-354.

Akdeniz D. ve Sırtlı A. (2020). Erken Dönem Mitolojisinde Afrodizyak Yiyeceklere Ait İnanışlar. Journal of Tourism and Gastronomy Studies. 8 (4), 2745-2768.

Bruinsma, K., & Taren, D.L. (1999). Chocolate: Food or drug?. Journal of the American Dietetic Association, 99(10), 1249-1256.

Butler’s Chocolate Experience (2021). https://www.butlerschocolates.com/en/chocolate-experience/about?cCode=IE

Pelit Çikolata Müzesi (2021). https://www.pelitcikolatamuse.com/hakkimizda

Turhan, G. (2021). https://www.dunya.com/kose-yazisi/azteklerin-kutsal-besini-cikolata/627655

https://www.angelfire.com/nc2/cybertemples/Ixcacao.html

Das Museum

https://www.brusselsmuseums.be/en/museums/belgian-chocolate-village

Karahancı, N. O. (2019). Günah ve Zevk Çikolatanın Tıptaki Hikayesi.

Mat, A. (2014). Azteklerden Günümüze Çikolatanın Sağlıktaki Önemi . Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi , XI. National Conference on the History of Turkish Pharmacy 25-28 May 2014 , 1-1 .

Munela, C. (2016).    “Chocolate, Museos Del Chocolate En Amérıca Latına: Marketıng Y Turısmo. VinculaTégica EFAN,  3561-3578.

Verna, R. (2013). The history and science of chocolate. The Malaysian Journal of Pathology, 35(2), 111-121.

Stojakovic, M. (2020). Th Chocolate Legends About Cocoa and Chocolate.

Terme, Kaya K. (2019). Çikolatanın Tarihinde İsviçre Ve İsviçre Kültür Ekonomisinde Çikolata. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halkbilimi Anabilim Dalı Türk Halkbilimi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.